Tydzień Osób Głuchoniewidomych | 24-30 czerwca 2024

Tydzień Osób Głuchoniewidomych (ang. DeafBlind Awareness Week), zapoczątkowany w 1984 roku, przypada w ostatnim tygodniu czerwca. Ważnym elementem obchodów jest rocznica urodzin Helen Keller (27 czerwca) – pierwszej Głuchoniewidomej Amerykanki, która skończyła studia.

O Głuchoniewidomych

Podczas Tygodnia świętują zarówno osoby całkowicie g/Głuchoniewidome, jak też ludzie mający jednocześnie trudności w słyszeniu i widzeniu. Niektórzy posługują się językiem migowym, część korzysta z alfabetu Lorma. W społeczności są też osoby używające innych sposobów komunikacji: brajla na ręce, daktylografii, czy Protactile. To grupa, licząca według różnych szacunków, od kilku do ponad 100 milionów ludzi na świecie (w zależności od definicji słyszenia i widzenia).

Historia Tygodnia Osób Głuchoniewidomych

Jedną z najważniejszych postaci dla społeczności g/Głuchoniewidomych jest Helen Keller. Żyjąca w latach 1880-1968 pisarka i aktywistka, jako dziecko stała się osobą Głuchoniewidomą. Nauczyła się alfabetu Braille’a i alfabetu palcowego (w którym każdej literze odpowiada ułożenie palców jednej lub obu dłoni), umiała także posługiwać się fonicznym angielskim. Początkowo uczona przez pedagożkę Anne Sullivan, później skończyła szkołę dla osób Głuchych i podjęła studia na Harvardzie. W 1904 roku uzyskała licencjat w zakresie nauk humanistycznych. Przez wiele lat, wspólnie z Anne Sullivan, była aktywistką i samorzeczniczką wspierającą osoby z niepełnosprawnościami wzroku i słuchu. Angażowała się także w politykę w ruchu socjalistycznym. Kilka lat przed śmiercią otrzymała od prezydenta USA, Lyndona Johnsona, Medal Wolności – ważne odznaczenie państwowe. W 1984 roku, podczas ogłoszenia pierwszego Tygodnia Osób Głuchoniewidomych, prezydent Ronald Reagan, w uznaniu zasług Helen Keller, ustanowił ją patronką tego święta.

Alfabet Lorma

Nasze dłonie są niezwykłe. Każdego dnia wykonujemy nimi setki czynności, nawet nie poświęcając im wiele uwagi. Dla osób Głuchoniewidomych dłoń to też alfabet, jedno z podstawowych narzędzi komunikacji. Jego twórcą był Austriak Hieronymus Lorm, który zrozumiał, że przez dotykanie i wykonywanie ruchów (np. kreślenie koła, linii) na dłoni można przekazać osobie g/Głuchoniewidomej litery, więc tworzyć słowa, zdania, komunikować się. Alfabet Lorma nie jest szybką metodą rozmowy, ale sprawia, że mogą porozumieć się nią osoby z różnym stopniem problemów ze słuchem i wzrokiem, niezależnie od warunków otoczenia.

Protactile

Od kilkunastu lat w amerykańskim Seattle rozwija się społeczność i ośrodek badań nad komunikacją osób g/Głuchoniewidomych – stworzyła ona niezwykle interesujący język, oparty wyłącznie na dotyku i bezpośrednim kontakcie. W przypadku języków migowych, którymi posługują się g/Głusi nie mający trudności z widzeniem, duże znaczenie odgrywa mimika i wizualny przekaz informacji. Protactile, jako narzędzie dla g/Głuchoniewidomych, pozbawione jest wszystkiego, co może sprawiać problem osobom z niepełnosprawnością wzroku. Ważnym projektem zrealizowanym w Protactile była adaptacja „Romea i Julii” Szekspira. Rozgrywająca się w przestrzeni dużego domu, którego ściany i elementy wyposażenia były dotykane przez aktorów i widzów; ważnym środkiem przekazu były także zapachy. Sceny zostały rozegrane jako dialogi i monologi, tak by widzowie mogli równocześnie przez dotyk odbierać spektakl. Interesująco rozwiązano też kwestię ukłonów – jako przytulenie się w kręgu.

Projekt AST OTWARTA był nowatorskim i unikalnym projektem dającym szanse na przełamanie stereotypów i zmiany postrzegania osób z niepełnosprawnościami na skalę nie tylko polskich uczelni artystycznych, ale szeroko rozumianego teatru. Jego celem było wypracowanie rozwiązań, które są odpowiedzią na konkretne braki środowiska wyższego szkolnictwa artystycznego i potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Rezultatem jest szeroki plan działania pozwalający na przezwyciężenie trudności w postrzeganiu i myśleniu o osobach z niepełnosprawnościami i ich miejscu w dostępnej uczelni teatralnej, a co za tym idzie w teatrze. Realizacja projektu pozwoliła na kompleksowe i trwałe wypracowanie rozwiązań umożliwiających budowanie strategii działania AST w celu tworzenia innowacyjnych rozwiązań dla osób ze szczególnymi potrzebami, które ze względu na swoją kondycję psychofizyczną nie mogą w pełni uczestniczyć w procesie kształcenia i korzystać z oferty Uczelni.

Pełnomocniczkami Rektora ds. Osób z Niepełnosprawnościami są dr Marta Bryś oraz mgr Weronika Kowalska, pedagożki Wydziału Aktorskiego w Krakowie; e- mail: dostepnosc@ast.krakow.pl

Strona internetowa Pełnomocniczek Rektora AST ds. Osób z Niepełnosprawnościami